Μνήμη των εν τοις Ευγενίου ευρεθέντων Μαρτύρων

.
Φανέντες ἐκ γῆς Μάρτυρες κεκρυμμένοι,
Αἴρουσι πᾶσαν ἐκ προσώπου γῆς βλάβην.
Εἰκάδα δευτερίην ἀνὰ σεπτὰ φάνη χθονὸς ὀστᾶ.
Βιογραφία
Όταν ο αγιότατος Πατριάρχης Θωμάς ήταν στο θρόνο της Κωνσταντινούπολης (607 – 610 μ.Χ.), βρέθηκαν τα τίμια λείψανα μερικών αγίων μαρτύρων, κρυμμένα κάτω από τη γη. Αμέσως έγινε ή ανακομιδή τους με ευλάβεια και σεβασμό, και με συνοδεία πολύ λαού. Κατά τη διάρκεια της ανακομιδής, πολλές και διάφορες ασθένειες θεραπεύτηκαν.
Αφού δε πέρασαν πολλά χρόνια, ο Θεός αποκάλυψε σ’ ένα άνθρωπο κληρικό και καλλιγράφο, το Νικόλαο, ότι στον ίδιο τόπο εκείνο τον καλούμενο Ευγενίου, βρίσκονται κρυμμένα και τα άγια λείψανα των Αποστόλων Ανδρόνικου και Ιουνίας , τους οποίους αναφέρει ο Απόστολος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή του, ως έξης: «Ἀσπάσασθε Ἀνδρόνικον καὶ Ἰουνίαν τους συγγενεῖς μου καὶ συναιχμαλώτους μου, οἵτινές εἰσιν ἐπίσημοι ἐν τοῖς ἀποστόλοις, οἱ καὶ πρὸ ἐμοῦ γεγόνασιν ἐν Χριστῷ» (Ρωμ. ιστ´ 7).
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τὸν τάφον σου Σωτήρ.
Ὡς ῥόδα νοητὰ καὶ χαρίτων ταμεῖα ἐφάνησαν ἐκ γῆς τὰ σεπτά. Ὕμνων σκηνή, πανένδοξοι μάρτυρες, Ἐκκλησίας ἑδραίωμα διαπνέοντα, τῶν ἰαμάτων τὴν χάριν καὶ παρέχοντα ὀσμὴν ζωῆς τοῖς ἐκ πόθου ὑμᾶς μακαρίζουσι.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ἐκ τῆς γῆς ἐκλάμψαντες, φωστῆρος δίκην, ἀσεβείας ἅπασαν, ἀπεμειώσατε ἀχλύν, καί τούς πιστούς ἐφωτίσατε, Μάρτυρες θεῖοι, Τριάδος ὑπέρμαχοι.
Ὁ Οἶκος
Ὡς ῥόδα μέσον ἀκανθῶν τὰ λείψανα, ἀνθοῦντα ὀσμήν ὀρθοδοξίας πηγάζετε ἐν κόσμῳ, Μάρτυρες ἔνδοξοι σεπτοί, κόσμου τὰ ὡραῖα ἀρνησάμενοι καλῶς, βασάνους ὑπεμείνατε, Βασιλεῖς ἀνομοῦντας ἠλέγξατε, τὸν Βασιλέα καὶ Δεσπότην τῶν ἁπάντων κηρύξαντες μετὰ παρρησίας· διὰ τοῦτο οὐρανοῦ τὰ κάλλη ὁρώντες, ἐκτενῶς ὑπὲρ ἡμῶν τήν ἱκεσίαν τῷ Βασιλεῖ τῶν αἰώνων προσάγετε, τῶν τελούντων ὑμῶν τὰ μνημόσυνα, Μάρτυρες θεῖοι, Τριάδος ὑπέρμαχοι.
Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος (Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών)
Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος: Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια
Σύντομη βιογραφία: Ο όσιος πατέρας μας Θαλάσσιος, ο οποίος και πρεσβύτερος έγινε και ηγούμενος, έζησε επί της βασιλείας του Κωνσταντίνου Πωγωνάτου, κατά το έτος 660 μΧ. Ήταν σύγχρονος του αγίου Μαξίμου, ο οποίος και του αφιέρωσε μία έκθεση με απορίες σε θέματα της Γραφής και τις λύσεις τους. Οι τέσσερις εκατοντάδες κεφαλαίων που φιλοπόνησε ο ίδιος, πήραν θέση εδώ κοντά στ’ άλλα, γιατί προξενούν μεγάλη πνευματική ωφέλεια σ’ όσους τις μελετούν.
Εισαγωγικά σχόλια: Ο όσιος Θαλάσσιος ο αφρικανός έγινε πολύ γνωστός από τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, ο οποίος απαντούσε σε θεολογικές απορίες του πρώτου. Ο ίδιος πρεσβύτερος, εξελέγη ηγούμενος και φαίνεται πως είχε θεολογικά και πνευματικά ενδιαφέροντα, αλλά ήταν και αξιόλογος ιερομόναχος στην εποχή του, αφού ο άγιος Μάξιμος γράφει ειδικώς γι’ αυτόν θεολογικές πραγματείες, που διασώθηκαν σε χειρόγραφους κώδικες, απ’ όπου τις ενσωμάτωσαν στη Φιλοκαλία οι συλλέκτες των κειμένων της, άγιοι Μακάριος και Νικόδημος.
Ο όσιος Θαλάσσιος, που ευρίσκετο υπό την πνευματική επίδραση του Ομολογητού Μαξίμου, έγραψε με τη σειρά του, ύστερα από τον δάσκαλό του, σε κάποιο πρεσβύτερο Παύλο, τέσσερις εκατοντάδες κεφαλαίων «περί αγάπης και εγκρατείας και της κατά νουν πολιτείας», όταν ακόμα ήταν ησυχαστής, όπως προκύπτει από την ταπεινόφρονα διατύπωσή του: «κατά το φαινόμενο ησυχαστής, κατά δε την αλήθεια πραγματευτής κενοδοξίας».
Δεν είναι τυχαίο ότι γράφει τέσσερις εκατοντάδες κεφαλαίων. Όπως το περιεχόμενό τους αποτελεί απηχήματα της σοφίας του αγίου Μαξίμου, έτσι μιμείται και τις τέσσερις εκατοντάδες περί αγάπης του ιδίου. Η ιδιοτυπία του οσίου τούτου ηγουμένου στη Λιβύη, συνίσταται στο ότι τα κεφάλαιά του δεν ακολουθούν την έκταση των κεφαλαίων του διδασκάλου του, αλλά είναι βραχύτατα, συνοπτικότατα, αυτοτελή και κυρίως σε αποφθεγματική μορφή.
Επίσης χαρακτηριστικό των κεφαλαίων είναι η ακροστιχίδα τους σε κάθε εκατοντάδα, γεγονός που υποχρεώνει τον συγγραφέα σε ένα περιορισμό της εμπνεύσεώς του, όσο και αν η μέθοδος αυτή εξασφαλίζει την ακεραιότητα του έργου από ενδεχόμενες νοθεύσεις.
Κέντρο των κεφαλαίων είναι η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον, που συνεχώς διαφαίνεται η σκέψη του αγίου Μαξίμου. Ο συγγραφεύς δεν μιμείται δουλικώς, αλλά ενώ ο ίδιος είναι μέτοχος εμπειρικώς των κεφαλαίων, όμως τελεί υπό την επίδραση του Ομολογητού και διαμορφώνει τα νοήματα και τις διατυπώσεις του κατά την προσωπική ιδιοτυπία του. Μονάχα αγιασμένη ψυχή από την άσκηση και τις ελλάμψεις του Παρακλήτου θα μπορούσε να παραγάγει τα θεόσοφα κεφάλαια, που βρίσκονται σε τέλεια αρμονία με τη διδασκαλία όλων των νηπτικών Πατέρων.
Τα κεφάλαια ξυπνάνε ψυχές που είναι σε πνευματικό θάνατο ή ανασταίνουν ψυχές που νεκρώθηκαν από την αμαρτία. Το πλεονέκτημά τους είναι η εμπειρική μέθοδος που, με την πρακτική αγωγή που υποδεικνύουν, οδηγούν με ασφάλεια στη μεταστοιχείωση των ψεκτών παθών σε πάθη άγια και στην κτήση των θείων αρετών, απ’ όπου αρχίζει η άνθιση των καρπών του Αγίου Πνεύματος, αποκορύφωμα των οποίων είναι η θεομίμητη ταπείνωση και η αγία αγάπη.
Ο όσιος Θαλάσσιος ο αφρικανός, χάρη και στον φιλικό σύνδεσμο με τον μεγαλώνυμο Μάξιμο, έγινε ένας απλανής δάσκαλος της πνευματικής ζωής και των νηπτικώς βιούντων μοναχών, αλλά και στοργικός πατέρας όλων των χριστιανών, προς τους οποίους, σαν δούλος ευγνώμων, μεταδίδει το χάρισμα που έλαβε, θεραπεύοντας, σαν ιατρός ψυχών, αληθινός ψυχίατρος, τις αρρωστημένες ψυχές και οδηγώντας τες στον αρχικό προορισμό τους, που είναι η ομοίωσή τους, κατά χάρη, με τον δημιουργό τους, την Αγία Τριάδα, στην Οποία αφιερώνει τα δεκαπέντε τελευταία κεφάλαια της δ’ εκατοντάδος του, φανερώνοντας την ορθόδοξη θεολογική γνώση του.
ΟΣΙΟΣ ΒΑΡΑΔΑΤΟΣ
Σήμερα η εκκλησία μας εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη και του οσίου Βαραδάτου. Ο όσιος Βαραδάτος ξεχωρίζει μέσα στη χορεία των οσίων ασκητών της εκκλησίας για την αυστηρή άσκησή του. Στερήθηκε ολωσδιόλου κάθε άνεση στο βίο του, για την αιώνια ζωή. Ο Ιησούς Χριστός λέγει στο Ευαγγέλιο: «ος γαρ αν θέλη σώσαι την ψυχήν αυτού, απολέσει αυτήν», δηλαδή όποιος θέλει να σώσει την ψυχή του πρέπει να δώσει τη ζωή του. Αυτό το λόγο ο άγιος Βαραδάτος τον τήρησε κατά γράμμα. Στον καιρό μας εμείς δεν μπορούμε να μιμηθούμε το παράδειγμα τέτοιων Αγίων, δεν είναι όμως χωρίς σημασία ότι τους θαυμάζουμε και τιμάμε τη μνήμη τους. Γινόμαστε κι εμείς, καθώς γράφει ο Μέγας Βασίλειος, «μάρτυρες τη προαιρέσει»! Θέλουμε δηλαδή κι εμείς, αν θα μπορούσαμε, να ήμασταν άγιοι, όπως εκείνοι.
Ο άγιος Βαραδάτος ήταν από την Αντιόχεια, μεγάλη και ονομαστή πόλη της εποχής εκείνης, που μετά τους διωγμούς, υπήρξε η χρυσή εποχή της εκκλησίας. Σε νεανική ηλικία διάλεξε τον ασκητικό βίο κι έζησε όλα του τα χρόνια μέσα σε σωματική κακουχία και στέρηση. Έφτιαξε μια ξύλινη καλύβα, που καλά – καλά δεν τον χωρούσε ούτε ξαπλωμένο ούτε όρθιο και δεν τον προστάτευε ούτε από τη βροχή και το κρύο το χειμώνα ούτε από τον ήλιο και τη ζέστη το καλοκαίρι. Πίστευε, και σωστά το πίστευε, ότι όσο περισσότερο στενεύουμε τον φυσικό κόσμο γύρω μας, τόσο πιο πολύ απλώνεται ο ουρανός μέσα μας, και τόσο πιο πολύ βρισκόμαστε κοντά στο Θεό και στο σωστό δρόμο της σωτηρίας μας. Η αλήθεια είναι πως εμείς δεν τις μπορούμε, μα και δεν τις καταλαβαίνουμε τέτοιες πράξεις των Αγίων.
Είναι φυσικό, γιατί θαρρούμε πως τέτοια μεγάλα και θαυμαστά κατορθώματα είναι μόνο ανθρώπινα έργα. Μα είναι αλήθεια πως αυτά είναι κατορθώματα της πίστης του ανθρώπου και της χάρης του Θεού. Ο Ιησούς Χριστός λέγει στο Ευαγγέλιο ότι «χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν», δηλαδή χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάμετε τίποτα. Μα πρέπει να το πούμε κι αλλιώτικα, ότι κι ο Θεός χωρίς εμάς δεν μπορεί να μας σώσει. Δεν μπορεί, γιατί δεν το θέλει. Ο Θεός θέλει κι ετοίμασε για να σωθούν όλοι οι άνθρωποι, μα σώζονται όσοι θέλουν. Ό,τι εμείς έχουμε να εισφέρουμε στο έργο του Θεού για τη σωτηρία μας είναι μόνο η θέλησή μας, να θέλουμε δηλαδή να σωθούμε. Χωρίς αυτή τη θέλησή μας και την πίστη ότι ο Θεός θέλει και μπορεί να μας σώσει, δεν γινόμαστε άγιοι ούτε σωζόμαστε.
Έτσι πρέπει να πιστεύουμε κι έτσι να βλέπουμε την άθληση των αγίων Μαρτύρων και την άσκηση των οσίων Ασκητών. Και να τους παρακαλούμε να πρεσβεύουν στο Χριστό, για να μας δίνει πίστη και καλή θέληση. Η πίστη κι η καλή θέληση είναι η δύναμη των αγίων, με την οποία τραβούν επάνω τους τη χάρη του Θεού. Πίστη και καλή θέληση χρειάζεται και σε μας για να έχουμε τις πρεσβείες των αγίων και τη χάρη του Θεού. Γι’ αυτό εορτάζουμε και τιμάμε τη μνήμη των αγίων, γιατί είναι οι προστάτες και ευεργέτες μας. Και γι’ αυτό Ορθοδοξία, μαζί με τα άλλα, θα πει τιμή προς τους αγίους του Θεού. Όλη η χώρα μας, που είναι χώρα Ορθόδοξη, είναι γεμάτη εκκλησίες, στα νησιά και στις μεγάλες στεριές, αφιερωμένες σ’ όλους τους αγίους.
Είναι λοιπόν μέσα στην ορθόδοξη πίστη και παράδοση ότι εδώ στον τόπο μας βάλθηκαν οι χριστιανοί να χτίσουν την εκκλησία του αγίου Βαραδάτου και να αρχίσουν να εορτάζουν πάλι πανηγυρικά τη μνήμη του. Δεν μπορούμε να μην εκτιμήσουμε και επαινέσουμε την προσπάθεια αυτή των λίγων Κουβουκλιωτών της Κοζάνης. Μ’ αυτή την ευσέβεια οι Έλληνες της Μικρασίας και του Πόντου, φορτωμένοι τις εικόνες και τα ιερά σκεύη των εκκλησιών τους, ήλθαν εδώ και ξανάχτισαν τη ζωή τους. Όλα τα ονόματα των πόλεων και των χωριών, όλα τα ήθη και τα έθιμα του λαού, όλος ο ελληνικός και χριστιανικός πολιτισμός πολλών αιώνων, όλα μεταφυτεύτηκαν από τη Μικρασία και τον Πόντο και ξαναζούν εδώ.
Σε απόσταση δεκαπέντε χιλιόμετρα στα δυτικά της Προύσας ήταν η κωμόπολη Κουβούκλια. Στα δυτικά πάλι της κωμόπολης και σε μικρή απόσταση, επάνω στο δρόμο προς το Δάνσαρι, βρισκόταν η εκκλησία και το προσκύνημα του άη Βαραδά. Όσοι Κουβουκλιώτες ήλθαν στην Κοζάνη, εγκαταστάθηκαν στο μικρό και ομώνυμο συνοικισμό Κουβούκλια, στη μέση του δρόμου από το χωριό Μεσσιανή προς το χωριό Ροδίτη. Αυτοί οι λίγοι άνθρωποι, με τον ενθουσιασμό της πίστης και της ευσέβειας και με την συνδρομή και των άλλων Κουβουκλιατών που είναι στην Ελλάδα και όλων των χριστιανών, έκτισαν την εκκλησία του αγίου Βαραδάτου στις όχθες της λίμνης του Αλιάκμονα, κοντά στη μεγάλη γέφυρα. Ευχόμαστε ο Θεός, με την πρεσβεία του αγίου Βαραδάτου, να ευλογεί το έργο τους, τα σπίτια τους, τη ζωή τους. Αμήν.
Από το βιβλίο:
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Λ. ΨΑΡΙΑΝΟΥ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΜΨΥΧΟΙ
(Εξαπλά β’)
ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΑ