Ο ΑΓΙΟΣ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΣ ΝΙΚΗΤΑΣ

Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη

«Ο άγιος Νικήτας έζησε επί της βασιλείας Κωνσταντίνου του Μεγάλου. Γεννήθηκε και ανατράφηκε στη χώρα των βαρβάρων Γότθων, πέραν του Ίστρου ποταμού. Είχε επικοινωνία με τους βαρβάρους, αλλά ήταν χριστιανός, καταγόμενος από  καλή και πλούσια γενιά. Συνελήφθη από τον άρχοντα των Γότθων Αθηνάριχο, λόγω της πίστεώς του στον Χριστό, και αφού τον βασάνισαν σκληρά κτυπώντας τον, τον έριξαν στη φωτιά, οπότε και τελειώθηκε».

Ο άγιος Νικήτας ανήκει σ’  εκείνους τους μάρτυρες που μπορούν να χαρακτηριστούν «πυρφόροι νικηφόροι», δεδομένου ότι τελειώθηκε, όπως λέει το συναξάρι του, μέσα από τη φωτιά. Είχε την ίδια εμπειρία με τους αγίους τρεις παίδες της Παλαιάς Διαθήκης, την ίδια εμπειρία με τον άγιο Πολύκαρπο Σμύρνης και με πλήθος άλλων αγίων μαρτύρων, με τη διαφορά ότι ο Θεός μέσα στις ανεξερεύνητες βουλές Του δεν τον έσωσε από αυτήν, αλλά επέτρεψε η φωτιά να γίνει το μέσον της τελείωσής του και δι’  αυτής να οδηγηθεί στον δροσισμό  του Παραδείσου. Και γι’  αυτόν γράφηκε το «διήλθομεν διά πυρός και ύδατος και εξήγαγες ημάς εις αναψυχήν». Τώρα χαίρει στεφανωμένος, ευρισκόμενος στη θριαμβεύουσα Εκκλησία μαζί με τους άλλους μάρτυρες του Κυρίου, αναπαυμένος σαν σε γαλήνιο όρμο, πρεσβεύοντας πια εν αγάπη για εμάς που χειμαζόμαστε ακόμα στην τρικυμιώδη θάλασσα της εδώ ζωής.«Όλμω γαληνώ προσωρμίσθης, αναπαυσάμενος των πόνων, και στεφανηφόρος χορεύεις εν Παραδείσω, μετά Μαρτύρων Χριστού». Ο υμνογράφος μάλιστα λαμβάνει και πάλι την αφορμή να υπενθυμίσει ότι η λαμπρότητα των ενδυμάτων  του, κατά συμβολικό βεβαίως τρόπο, οφείλεται στο ερυθρό χρώμα των αιμάτων του. Το αίμα του ύφανε τον έντιμο χιτώνα του. «Τους αικισμούς υπέμεινας στερρώς, και χιτώνα τον έντιμον, μαρτυρικώς ενδέδυσαι, εκ σων αιμάτων υφαινόμενον».

Η μακαριότητα αυτή του Παραδείσου, την οποία  από την ώρα της τελειώσεώς του και μετέπειτα απολαμβάνει ο άγιος μεγαλομάρτυς, υπήρξε και η δύναμη που τον έκανε, μαζί με τη χάρη του Θεού, να υπομείνει όλα τα μαρτύρια επιτυχώς. Θέλουμε να πούμε ότι αν ο άγιος μπόρεσε να κρατηθεί, και μάλιστα «χαίρων», στα τόσα σκληρά βάσανα που υπέστη, ήταν διότι ο νους του ήταν προσηλωμένος στη θεωρία του Κυρίου Του και της ομορφιάς των χαρίτων που προσφέρει στους νικητές των εχθρών. Όπως το επισημαίνει με γλαφυρότητα ο εκκλησιαστικός μας ποιητής: «Ενηδόμενος Κυρίου τη θεωρία, και ταις αυτού λαμπρότησιν, εντρυφών ο Μάρτυς, πάσχων ουκ ησθάνετο, και χαίρων εκραύγαζε: Δόξα τη δυνάμει σου, Κύριε». Αγαλλιώμενος από τη θεωρία του Κυρίου ο Μάρτυς, και εντρυφώντας στις λαμπρότητες αυτού, δεν αισθανόταν ότι έπασχε και με χαρά εκραύγαζε: Δόξα στη δύναμή Σου, Κύριε.

Κι άλλη φορά είχαμε υπενθυμίσει ότι η μετάθεση αυτή του νου από τα βάσανα στο αποτέλεσμα, που είναι το στεφάνωμα από τον Κύριο, συνιστά τη σπουδαιότερη μέθοδο αντιμετωπίσεως όλων των οδυνηρών του βίου. Ήταν κάτι που το ετόνιζε και ο μέγιστος των αγίων, όσιος Αντώνιος, ο οποίος έλεγε, όπως αυτό καταγράφεται στον Βίο του από τον Μεγάλο Αθανάσιο, ότι πρέπει κανείς να μην παγιδεύεται στο πρόβλημα, αλλά στη λύση. Να ζει μέσα στα προβλήματα, αλλά «σαν να έχει ήδη νικήσει». Κι είναι η μέθοδος αυτή κάτι που έχει επισημανθεί και από τους νεώτερους ψυχολόγους, ότι δηλαδή για να απεμπλακεί κανείς από τις δυσκολίες της ζωής, από την ταλαιπωρία των λογισμών που στριφογυρίζουν τον άνθρωπο μονίμως στο πρόβλημα, θα πρέπει να μεταθέσει ακριβώς τον λογισμό του σε κάτι πέρα από το πρόβλημα. Για τον χριστιανό αυτό συνιστά μία πραγματικότητα, που την επιβεβαιώνει καθημερινά από τον πνευματικό του αγώνα. Διότι αυτό είναι και το μυστικό της πνευματικής ζωής: με τη χάρη του Θεού να ελέγχει κανείς τους λογισμούς του, ώστε να καλλιεργεί τους σωστούς λογισμούς. Και σωστοί λογισμοί είναι κυρίως αυτοί που έχουν ως κέντρο τον Κύριο Ιησού Χριστό και τη χάρη που Εκείνος πάντοτε δίνει. Είναι η πρόταση της Εκκλησίας μας για να αντιμετωπίσουμε όχι μόνο τα προβλήματα της πνευματικής ζωής, αλλά και τα προβλήματα της καθημερινότητας, ιδίως αυτά που σχετίζονται με την κρίση της εποχής. Δηλαδή: μη μένουμε μόνο στα προβλήματα, διότι αυτό μπορεί να μας καταβάλει και να μας διαλύσει. Ο νους μας να προσβλέπει στον Κύριο, στη λύση που Εκείνος δίνει στον κάθε πιστό Του, κι αυτό θα μας δώσει τη δύναμη και την υπομονή να αντιμετωπίσουμε τα πάντα.

Ο Άγιος Συμεών αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης

Ό άγιος Συμεών γεννήθηκε κατά το δεύτερο ήμισυ του ιδ’ αιώνος στήν Κωνσταντινούπολη όπου έλαβε ελληνική και θεολογική παιδεία. Νέος εκάρη μοναχός στήν μικρή αδελφότητα των ήσυχαστών Ξανθοπούλων. Έχοντας ήδη από την εποχή εκείνη πολύ ευπαθή υγεία, χαιρόταν να ζή βίον αμέριμνο και να καλλιεργή στήν ησυχία τις αρετές του αγγελικού πολιτεύματος, ιδιαίτερα την ταπείνωσι….

Ή φήμη της εξαιρετικής αρετής και της θεόπνευστης σοφίας που απέκτησε, όταν αργότερα έκήρυττε ώς ιεροκήρυκας στήν Βασιλεύουσα, έπεισε τον αυτοκράτορα Μανουήλ Β ‘ Παλαιολόγο να τον έκλέξη ώς διάδοχο τού αποθανόντος αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Γαβριήλ (1397-1416/17).

Απρόθυμος ο Συμεών να δεχθή τον διορισμό, υπέκυψε μεν στις πιέσεις άλλα με οδύνη. Έφθασε στην Θεσσαλονίκη την κρίσιμη εποχή, κατά την οποία οι δυσμενείς ιστορικές συνθήκες, οι εσωτερικοί διχασμοί και ή κοινωνική έξαθλίωσις της πόλεως προπαρασκεύαζαν την οριστική άλωσί της άπό τους Τούρκους (1430)……

Ή κατάστασις επιδεινώθηκε ραγδαία τόσο γιά τον Συμεών, όσο και γιά την πόλι τά έτη 1421/3, όταν Ο Μουράτ Β ‘ άρχισε προετοιμασίες γιά νέα πολιορκία. οι Θεσσαλονικείς απεγνωσμένοι χωρίσθηκαν σε δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις• οι μέν ήθελαν να παραδοθούν αμαχητί στους Τούρκους- οι δε πίστευαν οτι ή πόλις θα σωζόταν, άν παραδιδόταν στους Βενετούς……….
Άφού ήταν αδύνατον να άποτρέψη την παράδοσι της πόλεως, την τελευταία στιγμή παρενέβη προσωπικά στήν σύναψι της συμφωνίας μέ τούς Βενετούς και παρά τις παπικές αξιώσεις επέτυχε να συμπεριληφθούν σ’ αυτήν όροι που προστάτευαν τά δικαιώματα των κατοίκων και τούς εκκλησιαστικούς θεσμούς, αρνούμενος σθεναρά στους Λατίνους και την παραμικρή εκκλησιαστική παραχώρησι. Έτσι, ή πόλις παραδόθηκε στους Βενετούς (1423), σώθηκε όμως από την Ούνία……………

Λίγο πριν άπό την τελευτή του Ο άγιος Συμεών είδε καθ’ ύπνον ότι είχε εισέλθει σέ λαμπρόν και παμμεγέθη οίκο. Καθώς έθαύμαζε το κάλλος και το μέγεθος του, άκουσε φωνή που τού έλεγε: «Αυτός ο οίκος, Δέσποτα, του οποίου την λαμπρότητα παρατηρείς μέ τόση προσοχή, εντός ολίγου κρημνίζεται, και έξελθε γρήγορα, γιά να μή σέ καταπλακώση». Έκοιμήθη αιφνιδίως περί τά μέσα Σεπτεμβρίου 1429, έξι μήνες πριν άπό την άλωσι της Θεσσαλονίκης άπό τον Μουράτ (29 Μαρτίου 1430), γιά να μή δή μέ τά μάτια του την αγαπημένη του πόλι στά χέρια των άθεων. …..

Ό Συμεών υπήρξε συνεχιστής της θεολογίας τού αγίου Γρηγορίου του Παλαμά (βλ. 14 Νοεμ.) και ο κορυφαίος λειτουργιολόγος της ύστερης βυζαντινής περιόδου. Συνέθεσε πλήθος ύμνων και προσευχών, και συμπλήρωσε αρχαία τυπικά που βρήκε να ισχύουν στήν Αγία Σοφία της Θεσσαλονίκης, βασισμένος πάντα στήν λατρευτική της πράξι- συνέταξε επίσης εκτενές υπόμνημα γιά όλα τά σύμβολα, τά τυπικά και τά μυστήρια της Εκκλησίας, χάρις στο οποίο αυτοί οι θησαυροί της βυζαντικής λατρείας διασώθηκαν και έφθασαν έως εμάς. Άσειστα θεμελιωμένος στον βράχο της πίστεως, εξέθεσε μέ σαφήνεια την ορθόδοξη δογματική διδασκαλία έναντι τού Ιουδαϊσμού, τού Ισλαμισμού και των Λατίνων σέ επιστολές ή εγκυκλίους, απευθυνόμενες σέ παραλήπτες όχι μόνον της επαρχίας του αλλά και της Κεντρικής Ασίας, της Θεσσαλίας, των νήσων κ. ά.

Πηγή: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Εκδόσεις Ίνδικτος

μέσω Ο Άγιος Συμεών αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης « Απόψεις για τη Μονή Βατοπαιδίου (και όχι μόνο).

ΑΓΙΟΣ ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ

Τό σεμνό καύχημα τῶν Τρικάλων

Σέ ἀπόσταση μόλις 5 χλμ. ἀπό τήν κωμόπολη τῆς Πύλης Τρικάλων, στίς καταπράσινες πλαγιές τοῦ Κόζιακα, ὑψώνεται μεγαλόπρεπα ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Βησσαρίωνος Δουσίκου. Πρόκειται για ἕνα ἱστορικό μοναστήρι πού ἱδρύθηκε μεταξύ τῶν ἐτῶν 1527-1535 ἀπό τόν Ἅγιο Βησσαρίωνα, ἀρχιεπίσκοπο Λαρίσης1. Μιά χαρισματικήπροσωπικότητα μέ ἁγιότητα βίου καί τεράστιο φιλανθρωπικό καί κοινωνικό ἔργο, εἰδικά στήν περιοχή τῶν Τρικάλων ἀπʼ ὅπου καταγόταν καί ὅπου εἶχε τήν ἕδρα του και ὅπου πλέον τιμᾶται ὡς πολιοῦχος.

***

Ὁ Ἅγιος Βησσαρίων γεννήθηκε στην Πόρτα Παναγιά Τρικάλων γύρω στό 1490, δηλαδή μέσα στά δύσκολα χρόνια τῆς τουρκικῆς σκλαβιᾶς. Καταγόταν ἀπό ἱερατική οἰκογένεια, ἡ ὁποία ἀνέδειξε ἐπισκόπους, μοναχούς καί μοναχές. Ἀπό μικρό παιδί ἀγαποῦσε τήν Ἐκκλησία καί συχνά πήγαινε κοντά στόν πνευματικό του πατέρα, τον μητροπολίτη Λαρίσης Μᾶρκο, και τόν ὑπηρετοῦσε μέ πολλή ταπείνωση και ὑπακοή. Ἀφοῦ ἔμαθε τά πρῶτα γράμματα καί ἔφτασε σέ κατάλληλη ἡλικία, ὁ ἐνάρετος μητροπολίτης τόν χειροτόνησε διάκονο κι ἔπειτα πρεσβύτερο.

Τό 1517 ἐξελέγη ἐπίσκοπος Ἐλασσῶνος καί Δομενίκου. Δυστυχῶς ὅμως δέν ἔγινε δεκτός ἀπό τούς κατοίκους ἐκείνης τῆς περιοχῆς, οἱ ὁποῖοι βρίσκονταν σέ διένεξη μέ τήν Μητρόπολη Λαρίσης και δεν ἤθελαν να δεχθοῦν ὁποιονδήποτε προερχόταν ἀπό αὐτήν.

Ὁ ταπεινός ἐπίσκοπος Βησσαρίων ὑπέμεινε μέ ὑποδειγματική μακροθυμία την περιφρόνηση πού τοῦ ἔγινε καί ἐπέστρεψε στά Τρίκαλα κοντά στόν Γέροντά του Μᾶρκο. Τά τέσσερα χρόνια πού παρέμεινε στά Τρίκαλα τά ἀφιέρωσε σέ ἔργα ἀγάπης καί φιλανθρωπίας. Ταπεινά κι ἀθόρυβα, χωρίς νά τόν παίρνουν εἴδηση οἱ πολλοί, ἐπισκεπτόταν τή νύκτα πτωχούς καί μοναχικούς ἀσθενεῖς, γιά νά καθίσει δίπλα στό προσκέφαλό τους, νά τούς παρηγορήσει καί νά τούς ἐνισχύσει. Ἔπλενε τά λερωμένα ροῦχα τους μέ τά ἴδια του τά χέρια καί δέν δίσταζε νά τούς ἐξυπηρετεῖ ἀκόμη καί στίς πιό ταπεινωτικές δουλειές.

Τό 1521 τόν κάλεσαν νά ἀναλάβει τη διοίκηση τῆς ἐπισκοπῆς Σταγῶν. Ἀλλά καί στή θέση αὐτή δοκίμασε πίκρες και θλίψεις ἀπό ἄδικες κατηγορίες καί συκοφαντίες, τίς ὁποῖες ἀντιμετώπισε με ἀνεξικακία καί συγχωρητικότητα.

Μετά τό θάνατο τοῦ μητροπολίτη Λαρίσης Μάρκου, σύσσωμος ὁ κλῆρος και ὁ λαός τῆς Θεσσαλίας ζήτησαν νά ἀναλάβει ὡς διάδοχος τή Μητρόπολη το ἄξιο πνευματικό του τέκνο, ὁ Βησσαρίων. Καί πράγματι τό 1527 ὁ πολύπαθος ἱεράρχης ἐξελέγη μητροπολίτης Λαρίσης.

Μέ ἕδρα τά Τρίκαλα2, ὁ στοργικός ἐπί-σκοπος ἀνέπτυξε ἀξιοθαύμαστη ποιμαντική καί φιλανθρωπική δράση καί ἀνακούφισε τό σκλαβωμένο λαό πού στέναζε κάτω ἀπό τήν ὀθωμανική κυριαρχία. Μέ χρήματα τῆς Ἐκκλησίας ἐξαγόρασε πολλούς χριστιανούς αἰχμαλώτους, ἔθρεψε πτωχούς, περιέθαλψε ἀσθενεῖς. Παράλληλα ἔκτιζε ναούς ἀλλά καί πρωτοστατοῦσε σέ ἔργα πρωτοποριακά γιά ἐκεῖνατά δύσκολα χρόνια: ἄνοιξε δρόμους και κατεσκεύασε γέφυρες, ὅπως αὐτή τοῦ Κοράκου στόν Ἀχελῶο, τοῦ Πορταϊκοῦ καί τῆς Σαρακίνας στόν Πηνειό. Κι ὅλα αὐτά μέ ἀνυπολόγιστους κόπους και ἔξοδα, μέ ἀπίστευτα ἐμπόδια καί ἀμέτρητους κινδύνους. Ἀποκορύφωμα τῆς δράσεώς τουὑπῆρξεἡἀνέγερσητῆς περίφημης ἱερᾶς Μονῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος στό Δούσικο.

Πέντε χρόνια μετά τήν ἀποπεράτωση τῆς Μονῆς ἀρρώστησε βαριά. Ἄν και ἦταν μόλις 50 ἐτῶν, ὁ ὀργανισμός του εἶχε ἐξαντληθεῖ ἀπό τίς συνεχεῖς περιπέτειες καί τήν ἀσταμάτητη δραστηριότητά του πρός ὠφέλειαν τοῦ ποιμνίου του. Ὅταν προαισθάνθηκε ὅτι πλησιάζει τό τέλος του, κάλεσε κοντά του τους κληρικούς καί μοναχούς τῆς ἐπαρχίας του, τούς ἔδωσε τίς τελευταῖες συμβουλές του καί παρέδωσε εἰρηνικός την ψυχή του στόν Κύριο στίς 15 Σεπτεμβρίου 1540. Ἐνταφιάστηκε στό κοιμητήριο τῆς ἱερᾶς Μονῆς, ἀλλά δυστυχῶς κάποιος Ἀγαρηνός ἔκλεψε τό ἱερό του λείψανο. Σώθηκε ὅμως μέ θαυμαστό τρόπο ἡ τιμία κάρα του, ἡ ὁποία φυλάσσεται στό μοναστήρι τοῦ Δουσίκου, το ὁποῖοπλέον εἶναι γνωστό καί τιμᾶται στο ὄνομα τοῦ Ἁγίου Βησσαρίωνος καί ἀκτινοβολεῖ πνευματικά στήν περιοχή.

Ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου (15 Σεπτεμβρίου) ἑορτάζεταιμέ ἰδιαίτερη λαμπρότητα στό μοναστήρι του ἀλλά καί στόν τόπο καταγωγῆς του, τήν Πύλη Τρικάλων. Τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς γίνεται λιτανεία με τήν τιμία κάρα τοῦ Ἁγίου καί στήν Καλαμπάκα. Στά Τρίκαλα μεταφέρεται ἡ τιμία κάρα τήν Κυριακή τῆς Σαμαρείτιδος καί τότε τελεῖται πανηγυρικά ἡ ἑορτή τοῦ πολιούχου μέ ἐπίκεντρο τον περίλαμπρο ἱερό προσκυνηματικό Ναό πού ἔχει ἀνεγερθεῖ πρός τιμήν του.

Ἀναρίθμητα εἶναι τά θαύματα πού ἐπιτελεῖ ἡ τιμία κάρα τοῦ Ἁγίου, ὄχι μόνο στήν περιοχή τῶν Τρικάλων ἀλλά καί σε ἄλλες περιοχές, ὅπωςστή Φιλιππιάδακαί στό Μεγανήσι Λευκάδος, ὅπου τιμᾶται ἐπίσης ὡς προστάτης καί πολιοῦχος. Οἱ πρεσβεῖες του στόν φιλάνθρωπο Κύριο ἔσωσαν τίς πόλεις αὐτές ἀπό ἐπιδημίες ἀλλά καί καταστροφές στίς γεωργικές καλλιέργειες (π.χ. ἀκρίδες). Σέ ἄλλη περίπτωση ἀνομβρίας, μόλις ἔγινε λιτάνευση τῆς κάρας τοῦ Ἁγίου ἀμέσως ἄρχισε καταρρακτώδης βροχή!

Ὅλη ἡ ζωή τοῦ Ἁγίου Βησσαρίωνος ἦταν μιά ἀγκαλιά γεμάτη ἀγάπη, συγχωρητικότητα καί προσφορά πρός τόν συνάνθρωπο. Αὐτή ἡ ἀγάπη του, πού ξεχειλίζει διαρκῶς καί μέ τά θαύματά του συνεχίζει νά εὐεργετεῖ τόν τόπο μας, ἄς μᾶς συγκινήσει κι ἄς μᾶς ἐμπνεύσει. Ὁ κόσμος ἔχει ἀνάγκη ἀπό μιά ζεστή ἀγκαλιά. Τήν ἀγκαλιά τῆς Ἐκκλησίας, πού ἀνοίγεται πρός ὅλους καί ἐκδηλώνει πλούσια τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ!

Νικηφόρος

––––––––––

1. Ὁ τίτλος «ἀρχιεπίσκοπος» στη συγκεκριμένη περίπτωση ἀποτελεῖ τιμητικό τίτλο τοῦ μητροπολίτου Λαρίσης καί δεν ἀντιστοιχεῖ στή σημερινή γνωστή σημασία τοῦ ὅρου, πού δηλώνει τόν πρῶτοστήν ἱεραρχία μεταξύ ἐπισκόπων μιᾶς αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας .

2. Ἡ ἕδρα τοῦ μητροπολίτου Λαρίσης ἀπό τά μέσα τοῦ 14ου αἰῶνος ὥς τό 1763 εἶχε μεταφερθεῖ στά Τρίκαλα λόγω δυσκόλων συνθηκῶν στήν τουρκοκρατούμενη Λάρισα .
   

Πηγή: Ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Βησσαρίωνος, ἈρχιεπισκόπουΛαρίσης καί Τρίκκης τοῦθαυματουργοῦ, (ἐπιμελείᾳ πρωτοπρεσβ. Πολυκάρπου Τύμπα), Ἀθῆναι 1971 .

Περιοδικό  » Προς τη Νίκη »