Ο Όσιος Ιωάννης ο Καλυβίτης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το έτος 457 μ.χ και έζησε μέχρι το έτος 474 μ.χ. επί βασιλείας Λέοντος του Μεγάλου.
Ο πατέρας του ονόματι Ευτρόπιος και η μητέρα του Θεοδώρα, ήταν ευσεβείς. Ο Ευτρόπιος ήταν άρχοντας, πολύ πλούσιος Συγκλητικός.
Μαζί με την Θεοδώρα απέκτησαν τρία παιδιά, ο νεότερος ήταν ο Ιωάννης. Οι άλλοι δύο αδελφοί του έλαβαν αξιώματα και βιοτική ευδαιμονία.
Ο Ιωάννης από μικρός ήταν με τους γονείς του, του άρεσε να διαβάζει τα Ιερά Γράμματα, να πηγαίνει στην Εκκλησία, να ακούει τα Θεία λόγια.
Τον καιρόν εκείνο κάποιος Μοναχός από την Μονήν των Ακοιμήτων ήθελε να μεταβεί στα Ιεροσόλυμα οδοιπορικώς και περνούσε από την Κωνσταντινούπολη.
Ήθελε να τελειώσει κάποια υπόθεση του στην Πόλη και διανυκτέρευσε πλησίον της οικίας του Ευτρόπιου.
Μόλις ο Ιωάννης τον είδε τον πλησίασε και θέλησε να μάθει για τη ζωή στο Μοναστήρι. Ο Μοναχός μόλις κατάλαβε τον πόθο και τον ζήλο του Ιωάννη άρχισε να του εξηγεί λεπτομερώς τα της Μοναστικής ζωής.
Ο Ιωάννης άκουγε αχόρταγα για τις νηστείες, για την άσκηση της Μοναστικής ζωής, για τις ψαλμωδίες και τις λοιπές αρετές.
Πήρε τον Μοναχό σε κρυφό σημείο και του είπε <<σε Ορκίζω στον Τριαδικό Θεό, όταν επιστρέψεις για το Μοναστήρι να έρθεις εδώ να με πάρεις κρυφά μαζί σου να γίνω Μοναχός το συντομότερο, πριν μάθουν οι γονείς μου που είμαι, γιατί σκέπτονται να με παντρέψουν >>.
Τότε ο Μοναχός του υποσχέθηκε να εκπληρώσει τον πόθον του και ανεχώρησε για τα Ιεροσόλυμα.
Ο Ιωάννης άρχισε να ετοιμάζεται για την αναχώρηση σκεπτόμενος να πάρει ευλογία από τους γονείς του. Θα ζητήσω να έχω από τα χέρια τους ένα Ευαγγέλιο για να μάθω τις παραδώσεις του Χριστού.
Πήγε στη Μητέρα του και της είπε. Μητέρα δεν μπορώ να πάω στο Σχολείο, διότι όλοι οι συμμαθητές μου έχον Ευαγγέλιο και διαβάζουν, ενώ εγώ κάθομαι μόνος και καταφρονεμένος γιατί δεν έχω.
Πολύ σε παρακαλώ πάρε μου και εμένα ένα Ευαγγέλιο, να το κρατώ στα χέρια μου και να το διαβάζω.
Μετά χαράς παιδί μου απάντησε η μητέρα του. Μόλις έλθει ο Πατέρας σου θα του πω να σου πάρει ένα Ευαγγέλιο.
Ο Πατέρας του μόλις το άκουσε κάλεσε έναν γραφέα επιτήδειο, του έδωσε πεντακόσια χρυσά φλουριά καθώς και πολύτιμους λίθους του χρυσοχόου να το κατασκευάσει.
Όταν ετοιμάστηκε το Ευαγγέλιο, κάλεσε τον Ιωάννη και του παρέδωσε το Ευαγγέλιο. Ο Ιωάννης τότε ασπάσθηκε το χέρι του Πατρός του και της Μητρός του, πήρε το Ευαγγέλιο και το είχε πάντα μαζί του.
Όταν ο Αββάς επέστρεψε από τα Ιεροσόλυμα τον είδε ο Ιωάννης και χάρηκε πολύ. Συναντήθηκε μαζί του και του εξήγησε πως αν οι γονείς του μάθουν ότι θέλει να γίνει Μοναχός, θα προσπαθήσουν να τον σταματήσουν με δάκρυα και ικεσίες και θα του κόψουν τον θεάρεστο δρόμο, γιαυτό σε παρακαλώ Αββά μου να αναχωρήσουμε με μεγάλη μυστικότητα να μην το μάθει κανείς.
Βλέποντας ο Αββάς την αγάπη και ζήλο του του Ιωάννη του είπε. <<Ο Θεός να πληρώσει κάθε επιθυμία σου>>.
Ο μακάριος Ιωάννης μαζί με τον Αββά πήγαν στο γιαλό κρυφά βρήκαν ένα πλοίο και συμφώνησαν με τον πλοίαρχο να του δώσουν εκατό φλουριά για να τους μεταφέρει στην Ιερά Μονή των Ακοιμήτων.
Κατόπιν Ο Ιωάννης πήγε και βρήκε την Μητέρα του και της είπε, Μητέρα όλα τα παιδιά με φίλεψαν και με κέρασαν πολλές φορές, εγώ όμως ποτέ δεν τους κέρασα . Θέλω να τους φιλέψω και εγώ γιατί ντρέπομαι.
Όταν ήλθε ο Πατέρας του διηγήθηκε η Μητέρα του την παράκληση του Υιού της και αποφάσισαν να του δώσουν τα εκατό φλουριά, αλλά να του δώσουν και έναν υπηρέτη να τον φυλάγει στο δρόμο.
Κάλεσε ο Ιωάννης τον Αββά και τον ενημέρωσε για τα χρήματα, αλλά υπάρχει και το πρόβλημα, τι θα κάνουν με τον υπηρέτη.
Στη συνέχεια ο Άγιος πήγε και βρήκε τον πλοίαρχο του εξήγησε πώς όταν είναι ο καιρός να αναχωρήσουν να τους κάνει νόημα κρυφά για να μπουν στο πλοίο.
Την επαύριο που ο καιρός ήταν καλός μόλις ο πλοίαρχος είδε τον Ιωάννη και τον Αββά τους έκανε νόημα πως είναι όλα έτοιμα.
Τότε ο Ιωάννης είπε στον υπηρέτη, να πάει στο σχολείο να δει τους συμμαθητές του τι κάνουν και να επιστρέψει να τον ενημερώσει.
Έφυγε ο υπηρέτης και αυτοί ανέβηκαν στο πλοίο και ανεχώρησαν.
Ο υπηρέτης επέστρεψε να ενημερώσει τον αφέντη του, αλλά, πουθενά ο Ιωάννης. Επέστρεψε στο σπίτι ο υπηρέτης να ενημερώσει την Μητέρα του Οσίου για όσα συνέβησαν.
Η Μητέρα παράχθηκε μήπως έπαθε τίποτα και έστειλε και άλλους πολλούς υπηρέτες για την ανεύρεση του υιού της σε όλη την Κωνσταντινούπολη.
Όταν ο πατέρας του έμαθε τα γεγονότα άρχισε να κλαίει και να θρηνεί. Η δε μητέρα του όταν είδε ότι εξέλιπε κάθε ελπίδα να βρεθεί ο υιός της έκλαιγε απαρηγόρητη.
Όταν το πλοίο έφτασε στη Μονή εξελθόντες μετέβησαν πρώτα στον Ναό για να προσκυνήσουν και να ασπασθούν τις Άγιες εικόνες.
Κατόπιν μετέβησαν και έβαλαν μετάνοια στον Ηγούμενο και τους λοιπούς αδελφούς, διηγήθηκε ο Αββάς στον Ηγούμενο τα πάντα για τον Ιωάννη, ότι είναι εξ ευγενών γονέων και τον μεγάλο πόθο του να λάβει το αγγελικό σχήμα.
Ο Ηγούμενος όταν είδε τόσο νέο τον Ιωάννη θαύμασε και είπε προς αυτόν. Παιδί μου είσαι πολύ νέος και δεν θα δυνηθείς να υποφέρεις την άσκηση και τους κόπους των Μοναχών.
Πρώτα θα κάνεις ένα χρόνο ως δόκιμος για να δούμε την αρετήν και μετά θα «κείρωμεν την κόμην της κεφαλής».
Ο δε Ιωάννης απάντησε, «Δέσποτα μου άγιε και τίμιε πάτερ πολύ σε παρακαλώ με όλη την καρδιά μου σήμερα να με κείρης Μοναχόν, γιατί έχω μεγόλον πόθον να λάβω το Αγγελικό σχήμα».
Ειδών ο Ηγούμενος την επιμονήν του Ιωάννη εσπλαχνίσθει και τον έκανε Μοναχό, ευλογήσας αυτόν και ενδύσας το αγγελικό σχήμα.
Τρία χρόνια κάθισε ο Όσιος στο Μοναστήριον των Ακοιμήτων και από την πολλήν νηστεία και εγκράτεια έγινε αγνώριστος.
Ο δε Ηγούμενος τον καθοδηγούσε και του έλεγε, πολύν κόπον και πολύ νηστεία κάνεις και αν συνεχίσεις θα αρρωστήσεις και δεν θα δύνασαι να κάνεις τον κανόνα σου.
Αυτά τα είπε ο Ηγούμενος γιατί ο Όσιος έτρωγε μόνον την Κυριακή και μεταλάμβανε των Αχράντων Μυστηρίων.
Ο φθονερός διάβολος όμως βλέποντας να τον νικάει ο νεαρός Ιωάννης, του έβαλε την επιθυμία να επισκεφθεί τους γονείς του.
Όσες φορές του έφερνε τέτοιους λογισμούς, ο Όσιος προσευχόταν και παρακαλούσε τον Θεό να τους διαλύσει, αλλά ο διάβολος τον επείραζε περισσότερο.
Ο Όσιος τότε εξομολογήθηκε στον Ηγούμενο τις σκέψεις που τον βασανίζουν. Τότε ο Ηγούμενος του θύμισε όταν του έλεγε πως λόγω του νεαρού της ηλικίας δεν θα αντέξει να φέρει σε πέρας την άσκηση, γιατί ο διάβολος δεν θα σε αφήσει και θα σε πειράζει.. Τώρα τι θέλεις να κάνεις, τον ρώτησε.
Να με συγχωρέσεις να πάω στους γονείς μου και εκεί να αγωνιστώ να τον νικήσω απάντησε ο Άγιος.
Αφού έκανε προσευχή έφυγε από το Μοναστήρι και στο δρόμο που περπατούσε συνάντησε Μοναχό φτωχό με παλιά ράσα και του είπε. Χαίρε, αδελφέ και συνοδοιπόρε, θέλεις να περπατήσουμε μαζί οι δυο μας;
Μετά χαράς απάντησε ο Μοναχός, να περπατήσουμε και συνέχισε ο Ιωάννης, βλέπω τα ενδύματά σου είναι παλιά, δώστα σε εμένα και εσύ βάλε τα δικά μου να περπατούμε μαζί και ευθύς άλλαξαν ενδύματα.
Για αρκετές ημέρες περπατούσαν και κάποτε αποχωρήστηκαν ευχόμενοι αλλήλοις και ο Άγιος το βράδυ έφθασε έξω από το πατρικό σπίτι που μόλις το αντίκρισε έπεσε κάτω κλαίγοντας και παρακαλώντας τον Θεό να του δώσει δύναμη να κατανικήσει τον εχθρόν του.
Μόλις ξημέρωσε το πρωί βγήκε ως συνήθως ένας δούλος του πατρός του και όταν τον είδε ρώτησε, ποιος είσαι άνθρωπε και τι γυρεύεις; Φύγε από εδώ γιατί σε λίγο θα βγει ο οικοδεσπότης και αν σε δει θα σε βρίσει και εμάς θα μας τιμωρήσει.
Τότε ο Όσιος απάντησε, σε παρακαλώ άφησέ με σε μια γωνιά να παραμείνω και δε θα σας ενοχλήσω και να είσαι σίγουρος θα σε ανταμείψει ο Δεσπότης Χριστός.
Όταν σε λίγο οι γονείς του βγήκαν και τους είδε, ευχαρίστησε τον Θεό και με δάκρυα στα μάτια είπε, Ιωάννη είδες και τους γονείς σου με την δύναμη του Χριστού και Θεού σου αλλά αγωνίσου να καταπατήσεις τις ενέδρες του διαβόλου.
Σε λίγο ο πατέρας του βγήκε έξω και μόλις τον είδε έτσι ρακένδυτο τον λυπήθηκε και τον ρώτησε, ποιος είσαι και από που έρχεσαι άνθρωπε;
Ο δε απεκρίθει προς τον πατέρα του, ξένος είμαι ενδοξότατε και σε παρακαλώ μη με συχαθείς αλλά άφησέ με να μείνω σε μια γωνιά στο προπύλαιο.
Ο πατέρας του του είπε, έλα μέσα να μείνεις σε ένα δωμάτιο. Ο δε Όσιος απάντησε, φτάνει εδώ μόνο βάλε έναν δούλο σου να μου κάνει μια καλύβη, ο δε Ευτρόπιος πρόσταξε να του ετοιμάσουν μιαν καλύβη και είπε στην σύζυγό του, πολύ τον λυπάμαι αυτόν τον πτωχό.
Μια ημέρα η μητέρα του ήθελε να πάει στην Εκκλησία και ο Όσιος καθόταν έξω από την Καλύβη, η μητέρα του μόλις τον είδε τρόμαξε και είπε στους δούλους να του πουν να μπει μέσα στην καλύβη, γιατί δεν μπορεί να βλέπει την αγριότητα του προσώπου του.
Ο Όσιος με πολύ άσκηση και νηστεία πέρασε τρία χρόνια στην αυλή του πατρός του και εφάνη ο Κύριος Ιησούς Χριστός λέγοντάς του, «Χαίρε Ιωάννη, άφησες τα πάντα φθαρτά και πρόσκαιρα του κόσμου τούτου, μάθε ότι πλησίασε ο καιρός της τελειώσεώς σου». Μάθε πως σε τρεις ημέρες θα έρθεις σε εμένα να χαίρεις μετά των Αγγέλων αιωνίως.
Όταν ο Όσιος ξύπνησε προσευχήθηκε δόξασε τον Θεόν και εκκάλεσε έναν δούλον αυτόν που πρώτα είδε όταν ήλθε και τον παρακάλεσε να μεταφέρει στην οικοδέσποινα ένα μήνυμα.
Μετά χαράς απάντησε ο δούλος, Πες στην κυρία σου ότι θέλω να με επισκεφθεί να την πω κάτι.
Μεταβάς ο δούλος είπε στην κυρία την επιθυμία του Οσίου. Αυτή αναρωτήθηκε, άραγε τι να θέλει να μου πει ο ρακένδυτος εκείνος άγριος άνθρωπος;
Όταν επέστρεψε ο Ευτρόπιος του είπε η Θεοδώρα ότι τη ζήτησε ο άνθρωπος εκείνος να πάει να της πει κάτι, αλλά φοβάται να πάει γιατί έχει άγριο πρόσωπο.
Τότε ο Ευτρόπιος της είπε να πάει γιατί είναι αμαρτία, ο δούλος μετέφερε στον Όσιο την απάντηση της κυρίας και τότε ο Άγιος του απάντησε να της μεταφέρει πως σε τρεις ημέρες θα πεθάνει και αν δεν έλθει θα μετανοήσει πικρά.
Όταν η Θεοδώρα άκουσε πως θα πεθάνει διέταξε να πάνε άλλοι δυο δούλοι και να μεταφέρουν τον ξένο στο σπίτι της.
Τότε ο Άγιος της είπε πως θα πεθάνει και της ζήτησε με όρκο να τον βεβαιώσει πως δεν θα παραβεί.
Αφού η Θεοδώρα έβαλε όρκο της είπε, πρόσεχε κυρά μου όταν αποθάνω να μην μου εκβάλης τα ρούχα που φοράω, δεν θα μου βάλεις άλλα θα με θάψεις με αυτά.
Συνέχισε λέγοντας, αν και πτωχός έχω ένα τίμιο και πολύτιμο δώρο να σου χαρίσω για την καλοσύνη που μου κάνατε.
Τότε έβγαλε το Ιερό Ευαγγέλιο, της το έδωσε λέγοντας, «Δέξου τούτο το μέγα χάρισμα και είθε να γίνει τούτο αγάπη καθαρά και στερεά, χαρά και αγαλλίασης πνευματική, σου και του ανδρός σου».
Αφού είπε αυτά ο Άγιος επέστρεψε στην καλύβη του, η δε μητέρα του αφού είδε το Ευαγγέλιο με τα πετράδια που ήταν όμοιο με του υιού της Ιωάννου, το έδειξε στον άντρα της και το ανεγνώρισε και έστειλε αμέσως να φέρουν τον χρυσοχόον, ο οποίος βεβαίωσε ότι είναι το Ευαγγέλιο που έκανε για τον Ιωάννη.
Πήγαν λοιπόν στον Όσιο και του είπαν. Άνθρωπε του Θεού σε ορκίζομαι εις τον τριαδικό Θεόν να ομολογήσεις που βρήκες αυτό το Ευαγγέλιο, το οποίο χαρίσαμε στον υιό μας Ιωάννη.
Βλέποντας ο Ιωάννης τους γονείς του να κλαίνε σκεπτόμενος ότι θα πεθάνει ομολόγησε πως αυτός είναι ο Ιωάννης.
Ταύτα ακούσαντες οι γεννήτορες και αφού είδαν σημάδια που ήταν του Ιωάννη και αφού τον γνώρισαν τον αγκάλιασαν κλαίγοντας λέγοντας, η λύπη μας είναι μεγαλύτερη τώρα που σε βρήκαμε από τότε που σε χάσαμε. Καλύτερα να μη μας το έλεγες να τελείωνες με σιωπή. Σε είχαμε στην αγκαλιά μέσα και δεν γνωρίζαμε.
Τα νέα μαθεύτηκαν σε όλη την Κωνσταντινούπολη γρήγορα και άρχισε να τον επισκέπτεται κόσμος και όταν ήλθε η ώρα αφού ευχαρίστησε τον Θεό για την δύναμη που έλαβε αξιώθηκε τον Στέφανο της νίκης.
Η μητέρα του ξέχασε τον όρκο της και νικηθείσα από την αγάπη παρήγγειλε λαμπρά χρυσοΰφαντα ενδύματα. Αλλ’ ω του θαύματος, σεισμός έγινε και βροντή ηκούσθει, «Βάλε τα ενδύματα του, τα οποία έβγαλες δια να μην παιδευτείς μεγάλως».. Και αμέσως η Θεοδώρα έμεινε παράλυτος, άφωνος και το μυαλό σαλεμένο. Ο πατέρας τότε θυμήθηκε τον όρκο, αμέσως διέταξε και τον ενέδυσαν πάλι με τα ενδύματα τα ξεσκισμένα και τα παλιοράσα και εθεραπεύθει η μητέρα του Αγίου.
Την ώραν που ο Άγιος παρέδωκεν το πνεύμα έγιναν πολλά θαύματα .
Συνήχθη όλη η πόλις και όλη η Σύγκλητος μετά του Πατριάρχου και των κληρικών και ενταφιάστηκε ο Άγιος στην καλύβη του.
Οι γονείς του εξόδευσαν πολλά χρήματα και έκτισαν και Ιερό Ναό στην καλύβη βιώσαντες και αυτοί εναρέτως και απήλθον εις την Βασιλείαν των Ουρανών μαζί με τον Υιόν των.
Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε Ἐκ βρέφους τόν Κύριον, ἐπιποθήσας θερμῶς, τόν κόσμον κατέλιπες, καί τά ἐν κόσμῳ τερπνά, καί ἤσκησας ἄριστα· ἔπηξας τήν καλύβην, πρό πυλῶν σῶν γονέων· ἔθραυσας τῶν δαιμόνων, τάς ἐνέδρας παμμάκαρ· διό σε Ἰωάννη ὁ Χριστός, ἀξίως ἐδόξασεν.
Κοντάκιον Ἦχος β’. Τά ἄνω ζητῶν. Ποθήσας σοφέ, πτωχείαν Χριστομίμητον, γονέων τῶν σῶν, τόν πλοῦτον ἐγκατέλιπες, καί τό Εὐαγγέλιον ἐν χερσί σου κρατῶν ἠκολούθησας, Χριστῷ τῷ Θεῷ Ἰωάννη , πρεσβεύων ἀπαύστως ὑπέρ πάντων ἡμῶν.
Ο Άγιος Γεράσιμος Παλλαδάς (±1625/30 – 15 Ιανουαρίου 1714)
Από το ιστολόγιο »ΔΙΑΚΟΝΗΜΑ»
Μητροπολίτου Κενύας Μακαρίου
Ι.
Τις πρώτες πληροφορίες για τον άγιο Γεράσιμο Παλλαδά γνωρίζουμε από τον βιογράφο του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Γεράσιμο Γ’ τον Γημάρη (1783-1788). Καταγόταν από την Κρήτη και γεννήθηκε πιθανόν μεταξύ των ετών 1625-1630 στο χωριό Σκιλλούς, σημερινή Καλλονή, της επαρχίας Πεδιάδος του νομού Ηρακλείου. Ο πατέρας του Θεόδωρος πρωτοπρεσβύτερος και αργότερα πρωτόπαπας στον Χάνδακα (Ηράκλειο), ήταν ονομαστός για τη μόρφωση και τη ρητορική του ικανότητα. Αργότερα, ίσως μετά το1657, και κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Χάνδακα από τους Τούρκους, η οικογένειά του κατέφυγε στα Επτάνησα. Τα πρώτα γράμματα τα διδάχθηκε από τον πατέρα του, πιθανόν δε να φοίτησε και στη σχολή του σιναϊτικού μετοχιού στον Χάνδακα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής της οικογένειας στα Επτάνησα μετέβη στη Βενετία για περαιτέρω σπουδές στη φιλοσοφία, τη θεολογία, τη λατινική και την εβραϊκή γλώσσα. Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε και ήσκησε το επάγγελμα του δασκάλου στην Πελοπόννησο, την Άρτα, τα Ιωάννινα και την Παραμυθιά.Αργότερα μετέβη στην Καστοριά, όπου ανάλαβε ιερατικά και διδακτικά καθήκοντα.
Η πολυποίκιλη δράση του εκεί τον οδήγησε στην ανάδειξή του ως μητροπολίτη Καστορίας. Είναι άγνωστο για πόσο χρόνο παρέμεινε μητροπολίτης, ίσως μικρό διάστημα, επειδή στην ανάδειξή του στον μικροπολιτικό θρόνο, αντέδρασε η σύνοδος της αρχιεπισκοπής Αχρίδος,που θεώρησε ότι κατέλαβε τον θρόνο, ίσως με παρότρυνση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, χωρίς τη γνώμη της συνόδου αυτής, μιας και η επαρχία Καστορίας ανήκε στην τότε αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Πάντως σε έγγραφο του 1685, εμφανίζεται ως πρώην Καστορίας και με αυτόν τον τίτλο αναδείχθηκε το 1688 Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Πριν από την εκλογή του ως Πατριάρχη, του είχε δοθεί, πιθανόν αρχές του 1688, επιτροπικώς η μητρόπολη Αδριανουπόλεως. Στις 25 Ιουλίου του1688 η σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μετά τον θάνατο του Αλεξανδρείας Παρθενίου, τον εξέλεξε Πατριάρχη Αλεξανδρείας.
Ο Γεράσιμος μετέβη στην Αλεξάνδρεια αρχές του 1689 και ανέλαβε το πηδάλιο της αλεξανδρινής Εκκλησίας.Κατά τη διάρκεια της πατριαρχίας του μερίμνησε για την πνευματική καθοδήγηση των πιστών και προσπάθησε να ανατάμει το ορθόδοξο πλήρωμα, γι’ αυτό υπήρξε ακάματος εργάτης του θείου λόγου και τούτο φαίνεται από τις πάμπολλες ομιλίες και διδαχές τις οποίες κατέλιπε σε απλή γλωσσική μορφή για να γίνονται κατανοητές από όλους τους πιστούς. Ακόμη προσπάθησε να αναδιοργανώσει την Εκκλησία του και ιδία να ανορθώσει την κακή οικονομική κατάσταση αυτής. Για τον σκοπό αυτό μετέβη στη Βλαχία και Μολδαβία (1691-1693) και από εκεί απέστειλε επιστολές προς τον τσάρο της Ρωσίας Μεγάλο Πέτρο ζητώντας οικονομική βοήθεια για τον θρόνο και ιδία για τις μονές του Αγίου Σάββα στην Αλεξάνδρεια και του Αγίου Γεωργίου στο Κάιρο, αίτημα στο οποίο ανταποκρίθηκε ο τσάρος. Κατά την παραμονή του στη Βλαχία ανανέωσε τα προνόμια και δικαιώματα του Πατριαρχείου στα μετόχια και στις μονές που είχαν αφιερωθεί από τους ηγεμόνες των παραδουνάβιων χωρών στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας.
Οι σφοδρές πιέσεις της λατινικής προπαγάνδας στην Αίγυπτο καθώς και ιδιαίτερες ποιμαντικές ανάγκες τον οδήγησαν να καινοτομήσει σχετικά με την τελετή του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας κατά την εκφώνηση των Κυριακών λογιών και λόγων της επικλήσεως του Αγίου Πνεύματος, πράττοντας αντίθετα από την επικρατούσα ορθόδοξη παράδοση.Συγκεκριμένα, από αντίδραση προς τους Λατίνους προέβη στη μη φανερή εκφώνηση των Κυριακών λογίων «Λάβετε φάγετε…. πίετε εξ αυτού…» και στη μεγαλόφωνη επίκληση του Αγίου Πνεύματος διά των λόγων «Ποίησον τον μεν άρτον…». Η πράξη του αυτή έγινε, επειδή ο άγιος Γεράσιμος ήθελε να τονίσει ότι η μεταβολή των τιμίων δώρων σε σώμα και αίμα Χριστού γίνεται κατά την επίκληση του Αγίου Πνεύματος και όχι, όπως υποστήριζαν οι Λατίνοι, κατά την εκφώνηση των Κυριακών λογίων. Την ενέργεια αυτή του Γερασίμου πληροφορήθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γαβριήλ Γ’ (1702-1707), ο οποίος του έγραψε και του συνέστησε να άρει την καινοτομία αυτή, πράγμα το οποίο έπραξε ο Γεράσιμος.
Από το 1707 μέχρι το1709, ο Πατριάρχης μετέβη εκ νέου στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Κατά τη μετάβασή του διήλθε από την Κωνσταντινούπολη, όπου κατά την παραμονή του εκεί έλαβε μέρος στην εκλογή του Κωνσταντινουπόλεως Νεοφύτου. Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, συναντήθηκε και με τον Ιεροσολύμων Χρύσανθο. Κατά τη διάρκεια της διαμονής του εκεί συμμετείχε σε πολλές λατρευτικές εκδηλώσεις και κοινωνικά γεγονότα των ηγεμόνων των χωρών αυτών και, το βασικότερο, κατάφερε να προασπίσει τα συμφέροντα του Πατριαρχείου και τα ετήσια οικονομικά δικαιώματα από τα εκεί δωρηθέντα μετόχια και μονές.
Μετά την επιστροφή του στην Αίγυπτο υλοποίησε την απόφασή του να παραιτηθεί από το πατριαρχικό αξίωμα λόγω του γήρατος και της κακής κατάστασης της υγείας του. Παραιτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου1710, αφού πρώτα κάλεσε στην Αίγυπτο τον Σαμουήλ Καπασούλη, τον οποίο και υπέδειξε ως διάδοχό του στο θρόνο. Ο Γεράσιμος, αφού παρέμεινε στην Αίγυπτο μέχρι τα μέσα του 1712, αναχώρησε και μετέβη στη μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους, όπου διήλθε τον υπόλοιπο βίο του και απεβίωσε στις 15 Ιανουαρίου του1714 σε αυτήν, όπου και φυλάσσεται έως σήμερα η τιμία κάρα του.
Ο Γεράσιμος Παλλαδάς ανεδείχθη, σύμφωνα με τον Δημήτριο Προκοπίου, «λαμπρότατος αστέρας της ανατολικής εκκλησίας». Υπήρξε ιεροπρεπής, πράος, σοφός, δεινός ομιλητής και λαμπρός ιεροκήρυκας, γι’ αυτό έχαιρε, καθόλη τη διάρκεια του βίου του,της εκτίμησης και του σεβασμού από τους συγχρόνους του. Τούτο φαίνεται ξεκάθαρα από τη διασωζόμενη αλληλογραφία του. Επικοινωνούσε με όλους τους επιφανείς και εξέχοντες του καιρού του, όπως, με τον Κωνσταντίνο Βλάχο, τον Μελέτιο Συρίγο,τον Γρηγόριο Μελισσηνό, τον Βαρθολομαίο Συρόπουλο, τον Αρσένιο Καλούδη, τον Αλοΐεσιο Γραδενίγο, τον Βησσαρίωνα Μακρή, τον Μελέτιο Φιλαδέλφειας, τον Ιεροσολύμων Χρύσανθο Νοταρά, τον Νικόλαο Μαυροκορδάτο, τον Ιωάννη Καρυούλλη, τον Ιωάννη Κωνσταντίνο Μπασαράμπα κ.ά.
Η πολυποίκιλη δράση του,η εξαιρετική αποδοχή και ο σεβασμός προς αυτόν, αλλά και τα σημεία που επέδειξε, οδήγησαν την Εκκλησία Αλεξανδρείας στην επίσημη ανακήρυξή του ως αγίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας με την από 17 Σεπτεμβρίου «Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη αγιοκατατάξεως του εν αγίοις πατρός ημών Γερασίμου του επονομαζομένου Παλλαδά Πάπα και Πατριάρχου Αλεξανδρείας», και ορίσθηκε να τιμάται η μνήμη του στις 15 Ιανουαρίου. Συγκεκριμένα στην Πράξη αγιοκατατάξεως επισημαίνεται:«…πολύς τε εν σοφία και μέγας εν αρεταίς αναδειχθείς Πάπας και Πατριάρχης της Μεγάλης Πόλεως Αλεξανδρείας Γεράσιμος, ο επονομαζόμενος Παλλαδάς, ακολουθήσας ευαγγελικώς τω Χριστώ εκ νεότητος και εν μέσω της του κόσμου συγχύσεως ως φωστήρ ευσεβείας διαλάμψας, θεόπνους εν διδασκαλίαις υπάρξας και συγκαταλύσας τον βίον εν λόγω σοφίας και πράξει θεοφιλεί, διδάξας δε τοις πιστοίς την κατά Θεόν παιδείαν και τύπος αυτοίς γενόμενος εν λόγω τε, έργω και αναστροφή, αναζωγραφήσας εν εαυτώ των πρόπαλαι Αγίων Πατέρων καί Διδασκάλων τα προτερήματα και τελειωθέντα ασκητικώς εν τη κατά το Αγιώνυμον Όρος Μεγίστη του Βατοπεδίου Μονή, εν η και η τιμία αυτού κάρα φυλάσσεται…». Με εγκύκλιό της η Εκκλησία Αλεξανδρείας ενημέρωσε όλες τις κατά τόπους ορθόδοξες Εκκλησίες για την εγγραφή του στα επίσημα ιερά δίπτυχα για τον εορτασμό της μνήμης του.
Συγγραφικό έργο
Ο Γεράσιμος κατέλιπε πλούσιο συγγραφικό έργο, δείγμα της πλούσιας μόρφωσης και κατάρτισής του. Οι πλούσιες γνώσεις του, της ρητορικής, της λογικής, της φιλοσοφίας και της θεολογίας του επέτρεψαν να κινηθεί σε ένα ευρύτατο πεδίο συγγραφικής δράσης και πλούσιας παραγωγής. Ως προς τις φιλοσοφικές του αναζητήσεις- προτιμήσεις θα πρέπει να σημειωθεί ότι ακολουθούσε τον αριστοτελισμό, θα μπορούσε να λεχθεί ότι το συγγραφικό του έργο τον κατατάσσει ως έναν από τους προδρόμους του νεοελληνικού διαφωτισμού. Τα έργα του, σύμφωνα και με την ταξινόμηση της Ελένης Σ. Χατζόγλου-Μπαλτά μπορούν σύντομα, να διαιρεθούν σε δύο κατηγορίες: τα ποιητικά και τα πεζά.
Α. Ποιητικά:
1) Ο θρήνος της Κρήτης. Πρόκειται στην πραγματικότητα για παραϋμνογραφικό έργο, συντάχθηκε, δηλαδή κατά το πρότυπο υμνογραφικών κειμένων και αποτελείται από 42 πεντάστιχες στροφές.
2) Ανεπίγραφο θρηνητικό ποίημα, το οποίο αναφέρεται στην πτώση της Κρήτης. Περιλαμβάνει 22 ενδεκασύλλαβους στίχους και ψάλλεται σε ήχο πλάγιο α’.
3) Στιχηρά ιδιόμελα εις τους αγίους Αθανάσιον και Κύριλλον Πατριάρχας Αλεξανδρείας. Περιλαμβάνει τέσσερα στιχηρά ιδιόμελα· τρία σε ήχο α’ και ένα σε ήχο πλάγιο β’.
4) Οίκοι εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον(ανέκδοτο). Οι Οίκοι έχουν συντεθεί κατ’ αλφάβητον και με την μορφή χαιρετισμών.
Β. Πεζά:
1) Εγκώμιον εις το όρος Σινά. Τυπώθηκε στο Τυργόβιστε το 1710.
2) Εγκώμιον εις την Παναγίαν της Ιεράς Μονής Κύκκου.
3) Λόγος διά τους αγίους Δέκα Μάρτυρας της Κρήτης. Συντάχθηκε στην δημώδη γλώσσα της εποχής του και περιέχει πολλούς ιδιωματισμούς.
4) Συλλογή αινιγμάτων.
5) Συνταγμάτιον περί του ακριβούς χρόνου καθαγιασμού των τιμίων Δώρων κατά τη θεία Λειτουργία. Πρόκειται για επιστολιμαία διατριβή στην οποία πραγματεύεται το ζήτημα του τρόπου, των λόγων και του ακριβούς χρόνου μεταβολής των Τιμίων Δώρων σε Σώμα και Αίμα κατά το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Το έργο γνώρισε μεγάλη διάδοση και σώζεται και αραβική μετάφρασή του.
6) Έκθεσις της απάσης Ρητορικής Τέχνης(ανέκδοτο). Το έργο τελείωσε το 1692 και εστάλη στη Βλαχία για να εκδοθεί,όμως, για άγνωστους λόγους δεν τυπώθηκε ποτέ.
7) Πραγματείαι περί Λογικής(ανέκδοτο). Σε αυτό ο Παλλαδάς πραγματεύεται διάφορα ζητήματα από την Εισαγωγήν του Πορφυρίου, από τις δέκα κατηγορίες του Αριστοτέλη και από το Περί Ερμηνείας του Αριστοτέλη.
8) Έκθεσις εις άπασαν την πραγματείαν της ιεράς θεολογίας (ανέκδοτο). Πραγματεύεται όλα τα ζητήματα της ορθόδοξης θεολογίας με τη μορφή σημειώσεων και είναι δίγλωσσο· στο verso παρατίθεται το ελληνικό κείμενο και στο recto λατινική απόδοσή του από τον ίδιο τον συγγραφέα.
9) Ανεπίγραφο κείμενο προσωπικών σημειώσεων(ανέκδοτο). Φέρει ημερομηνία Οκτώβριος 1697, αποτελείται από δύο μέρη σε γλώσσα αρχαΐζουσα.
10) Βιβλίον κατά Ιουδαίων (ανέκδοτο).Αντιρρητικό και απολογητικό έργο, το οποίο αποτελείται από 101 λόγους με βασικό θέμα την ενανθρώπιση του Ιησού Χριστού και την αναίρεση των κακοδοξιών των Ιουδαίων. Διασώζεται σε πολλούς χφ κώδικες.
11) Εκκλησιαστικοί λόγοι και διδαχές,όπου σε ένα πλήθος χφ κωδίκων παρατίθενται πλέον των 380 κειμένων, τα οποία αφορούν λόγους και διδαχές αφιερωμένα στις Κυριακές του εκκλησιαστικού έτους(Κυριακές Τριωδίου, Πεντηκοσταρίου, Ματθαίου και Λουκά), στις δεσποτικές και θεομητορικές εορτές, στη μνήμη των κάθε φορά εορταζόμενων αγίων και στην ανάπτυξη και εξήγηση διαφόρων αγιογραφικών και πατερικών χωρίων. Είναι εύληπτα παραστατικά κείμενα τα οποία ανταποκρίνονται πλήρως στον σκοπό για τον οποίο γράφτηκαν και λέχθηκαν.
12) Στα συγγράμματά του θα μπορούσε να συγκαταριθμηθεί και η πλούσια αλληλογραφία του προς εξέχουσες προσωπικότητες,εκκλησιαστικές και λαϊκές, του 17ου αι. Τα κείμενα αυτά σώζονται σε πλήθος χφ κωδίκων και μόνο ελάχιστα έχουν εκδοθεί. Π.ΤΖ.
ΙΙ.
Ο Καισάριος Δαπόντες ο Ξηροποταμηνός παραδίδει για τον Πατριάρχη Γεράσιμο ότι ήταν «ανήρ τω όντι σοφώτατος και αγιώτατος, θεολόγος, φιλόσοφος, ανιχνευτής του βάθους των θείων Γραφών,δαημονέστατος της ελληνικής, εβραϊκής και λατινικής γλώσσης», ενώ ο εξ Απορρήτων,Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, σε επιστολή του προς τον ίδιο, εκφράζεται ως εξής:«τον δε λειμώνα των αρετών και των χαρίτων, ώσπερ αυτώ τέθηλε και επανθεί και κοσμεί ποικίλοις καρποίς και την αθάνατον ημίν ευωδίαν αποπνέει… διαρρήδην έπεισιν εκείνο γε· ότι το της οικουμένης κριτήριον, την θεοφρούρητον φησιν καθέδραν των Αλεξανδρέων, εν καιροίς ιδίοις, αξιολογωτάτων ανδρών ουδέποτε κατέλιπεν έρημον η θεία πρόνοια».
Άνδρας με εξαιρετική μόρφωση και με γνωριμίες με τους εξέχοντες της εποχής, εκτός από τα άλλα έργα του,μας άφησε πολλές συλλογές επιστολών και επισήμων εγγράφων. Έτσι, ο Πορφύριος Ουσπένσκυ δημοσίευσε την αλληλογραφία του Παλλαδά με τον Μ. Πέτρο της Ρωσίας(1692), με τον πάπα Κλήμεντα ΙΑ’ (1700-1721), καθώς επίσης δύο έγγραφα, ένα του1698, για την Εκκλησία του Πατριαρχείου στην Κρήτη. (Τμήμα αυτών έχει αναδημοσιευθεί από τον Χρυσόστομο Παπαδόπουλο). Η σχετική με τον Μαυροκορδάτο επιστολή περιέχεται στον με αρ. 65 κώδικα της Βουλής και έχει ήδη δημοσιευθεί.Ιδιαίτερη σημασία έχει η συλλογή του, που αποτελείται από 27 επιστολές, που απευθύνονται στα γνωστότερα πρόσωπα της νεοελληνικής φιλολογίας, περιόδου1650-1685.
Στο βιβλίο του Αγιος Γεράσιμος ο Παλλαδάς, Πατριάρχης Αλεξανδρείας, ο κρητικής καταγωγής, λόγιος και υμνογράφος μητροπολίτης Ρόδου, Κύριλλος Κογεράκης, κάνει γνωστόν στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, τον νεοφανή άγιο Γεράσιμο τον Παλλαδά, Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Μάλιστα, ο ίδιος έχει συνθέσει την Ακολουθία και τον Παρακλητικό κανόνα του αγίου.
Το εγκύκλιο σημείωμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, με το οποίο γνωστοποιείται ότι ο Γεράσιμος Παλλαδάς αναγράφηκε στις αγιολογικές δέλτους της Εκκλησίας έχει χρονολογία την 16η Οκτωβρίου 2002, αριθ. πρωτ. 3459 και αρ.Διεκπεραιώσεως 1821.
Βιβλιογραφία:
-
· Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, Ισιορία της Εκκλησίας Αλεξανδρείας (65-1935), Αλεξάνδρεια 1935 [Αθήνα 1985], σ. 722-737.
-
· Μαζαράκης,Γ., Συμβολή εις την ιστορίαν της εν Αιγύπτω Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αλεξάνδρεια1932, σ. 513-555.
-
· Τωμαδάκης,Ν.Β., «Δύο Κρήτες πατριάρχαι Αλεξανδρείας συγχεόμενοι», Κρ Χρ 3 (1949) 167-178.
-
· Χατζόγλου-Μπαλτά,Ελένη Σ., Γεράσιμος Β’ Παλλαδάς – Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Ο βίος και το συγγραφικό του έργο, Αθήνα 2006.
-
· Χατζόγλου-Μπαλτά,Ελένη Σ. «Η επιστολιμαία διατριβή του Γερασίμου Παλλαδά περί του ακριβούς χρόνου καθαγιασμού των τιμίων Δώρων», ΕΕΒΣ 52 (2004-2006) 251- 322.
-
· Κύριλλος Κογεράκης, μητρ. Ρόδου, Άγιος Γεράσιμος ο Παλλαδάς, Πατριάρχης Αλεξανδρείας– Ακολουθία και βίος, Αλεξάνδρεια 2009.
